فرایند تولید و خوراک الکیل بنزن سنگین (HAB)

فرایند تولید HAB از نظر اصول شیمیایی شباهت زیادی به تولید الکیل بنزن خطی (LAB) دارد. به‌عبارتی، HAB به‌عنوان محصول جانبی در جریان تولید LAB به دست می‌آید، اما تفاوت اصلی به طول زنجیره کربنی اولفین‌هایی برمی‌گردد که به حلقه بنزن متصل می‌شوند.

خوراک مورد نیاز

خوراک اصلی برای تولید HAB شامل دو جزء کلیدی است:

• بنزن خالص: به‌عنوان آروماتیک پایه.
• برش‌های سنگین اولفین: برخلاف LAB که از اولفین‌های با زنجیره کربنی C10 تا C14 بهره می‌گیرد، در تولید HAB از اولفین‌هایی با زنجیره بلندتر استفاده می‌شود که معمولاً از فرایندهای کراکینگ و پالایشی به دست می‌آیند.

مراحل اصلی فرایند

1.  آلکیلاسیون

واکنش بنزن با اولفین‌های سنگین در حضور کاتالیزور اسیدی مانند آلومینیوم کلراید یا زئولیت انجام می‌شود. این واکنش در شرایط دمایی و فشاری کنترل‌شده سبب اتصال گروه آلکیل به حلقه بنزن می‌شود.

2. جداسازی و خالص‌سازی

پس از واکنش، محصولی شامل مخلوط ایزومرهای مختلف، بنزن و اولفین واکنش‌نداده و مواد جانبی تولید می‌شود که با تقطیر و خالص‌سازی، HAB با کیفیت و خلوص مطلوب حاصل می‌گردد.

کاربردهای الکیل بنزن سنگین (HAB)

الکیل بنزن سنگین (HAB) عمدتاً در زمینه‌های زیر کاربرد دارد:

• روغن ترانسفورماتور (Transformer Oil):

مهم‌ترین و گسترده‌ترین کاربرد HAB به‌عنوان روغن پایه در تولید روغن‌های ترانسفورماتور یا روغن عایق الکتریکی است. این روغن به سبب خواص دی‌الکتریک عالی، پایداری حرارتی و شیمیایی بالا، ویسکوزیته مناسب و نقطه ریزش پایین، برای تجهیزات الکتریکی سنگین (مانند ترانسفورماتورها، کلیدها و خازن‌ها) ایده‌آل است.

• روغن‌های سفید صنعتی و دارویی (White Oil):

در برخی فرمولاسیون‌ها، HAB به‌عنوان یکی از اجزای روغن‌های سفید صنعتی یا دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد و به خواص ویژه محصول نهایی کمک می‌کند.

• دیگر روان‌کننده‌ها و حلال‌های صنعتی:

در مقادیر کمتر، HAB در ساخت روان‌کارهای خاص یا به عنوان حلال در صنایع شیمیایی تخصصی استفاده می‌شود.

تولیدکنندگان الکیل بنزن سنگین (HAB)در ایران

در حال حاضر، شرکت پتروشیمی بیستون و شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران دو تولیدکننده اصلی آلکیل بنزن خطی (LAB) و آلکیل بنزن سنگین (HAB) در ایران به شمار می‌روند. این شرکت‌ها هر یک با بهره‌گیری از فناوری‌های روز، ظرفیت تولید متفاوت و دسترسی به منابع مناسب، سهم قابل‌توجهی از نیاز بازار داخلی و حتی بخشی از بازار منطقه‌ای را تأمین می‌کنند. محصولات تولیدی این شرکت‌ها علاوه بر تامین مواد اولیه صنایع شوینده و روانکار کشور، در بازارهای صادراتی نیز عرضه می‌شوند و نقش مهمی در توسعه صنعت پتروشیمی ایران دارند.

الکیل بنزن سنگین (HAB) ماده‌ای کلیدی برای صنعت برق و روان‌کارهاست که تولید و بازار آن با روند توسعه زیرساخت‌های انرژی و افزایش نیاز به روغن‌های ترانسفورماتور در جهان پیوند دارد. دسترسی به خوراک مناسب و فناوری روز، برای ارتقای کیفیت و افزایش صادرات این محصول در ایران حیاتی است. با افزایش پروژه‌های توسعه برق به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، آینده‌ی بازار HAB همچنان روشن پیش‌بینی می‌شود.