حلال ۴۰۲ (Solvent 402) چیست؟

حلال ۴۰۲ یک هیدروکربن نفتی میان‌برش است که در دامنه دمایی ۱۵۰ تا ۲۱۰ درجه سانتی‌گراد تقطیر می‌شود. ترکیب آن شامل پارافین‌های خطی و شاخه‌ای، سیکلوپارافین‌ها و مقدار کمی آروماتیک است. همین ساختار ویژه باعث شده این حلال نسبت به نمونه‌های سبک‌تر مانند ۴۰۱ یا ۴۰۲۰، تبخیر متعادل‌تری داشته باشد و در مقایسه با حلال‌های سنگین‌تر مثل ۵۰۳، قدرت حل‌کنندگی و فرّاریت بیشتری به نمایش بگذارد. در صنایع مختلف، حلال ۴۰۲ به‌عنوان یک Solvent Balance شناخته می‌شود؛ یعنی حلالی که ضمن داشتن توان انحلال قابل‌توجه برای رزین‌ها، روغن‌ها و پلیمرهای سبک، سرعت تبخیر آن به‌اندازه‌ای کنترل شده است که سطح پوشش پس از خشک شدن، بدون حباب و رد باقی می‌ماند.

فرآیند تولید

این محصول از تقطیر برش‌های نفتی میانی، که میان نفت سفید و نفتا قرار دارند، به‌دست می‌آید. ابتدا نفت خام وارد برج تقطیر می‌شود و برش‌هایی با محدوده‌ جوش مشخص از آن جدا می‌گردد. بخشی که نقطه جوش آن بین ۱۵۰ تا ۲۱۰ درجه سانتی‌گراد است، به‌عنوان خوراک حلال ۴۰۲ برداشت می‌شود. سپس این برش با فرآیندهای پالایشی مانند هیدروتریتینگ تصفیه شده و ناخالصی‌های آن حذف می‌شود تا به یک محصول دارای کیفیت و ثبات استاندارد برای مصارف صنعتی تبدیل گردد.

کاربردها و ویژگی‌ها

حلال ۴۰۲ در صنعت رنگ و رزین جایگاهی کلیدی دارد و به‌عنوان یک رقیق‌کننده موثر در رنگ‌های صنعتی و ساختمانی استفاده می‌شود، به‌گونه‌ای که کیفیت سطح پوشش را بهبود داده و از ایجاد حباب جلوگیری می‌کند. در صنعت چسب و لاستیک نیز این حلال با بهبود روان‌کنندگی و خواص فیزیکی، به کیفیت نهایی محصول کمک می‌کند. در فرمولاسیون تینرهای روغنی و برخی ترکیبات شیمیایی نیز نقش ماده پایه را ایفا می‌کند. همچنین، در پاک‌کننده‌های صنعتی برای شست‌وشوی تجهیزات و ماشین‌آلات، به دلیل قدرت چربی‌زدایی مناسب، کاربرد فراوانی دارد.

از نظر ویژگی‌های فیزیکی، حلال ۴۰۲ مایعی شفاف و بی‌رنگ تا کمی زرد است که بوی مشخص هیدروکربنی دارد. دامنه جوش آن دقیقاً در محدوده ۱۵۰ تا ۲۱۰ درجه سانتی‌گراد قرار گرفته و ترکیب شیمیایی آن غالباً پارافینی و سیکلوپارافینی است که با مقادیر محدودی آروماتیک تکمیل می‌شود.

بازار ایران

در بازار ایران، حلال ۴۰۲ توسط پالایشگاه‌های مهمی همچون اصفهان، تبریز، کرمانشاه، تهران و بندرعباس تولید و عرضه می‌شود. این محصول مانند حلال‌های مشابه از طریق بورس انرژی وارد چرخه توزیع رسمی می‌شود. تقاضای حلال ۴۰۲ در کشور همواره پایدار بوده، زیرا صنایع پایین‌دستی مانند تولید رنگ، رزین و چسب وابستگی بالایی به آن دارند. عوامل متعددی بر قیمت نهایی آن تاثیر می‌گذارند که از میان آن‌ها می‌توان به نرخ نفت خام، هزینه فرآوری و میزان عرضه پالایشگاه‌ها و همچنین حجم تقاضای صنایع مصرف‌کننده اشاره کرد.

جمع‌بندی

در مجموع، حلال صنعتی ۴۰۲ یک محصول استراتژیک با ویژگی‌های متعادل است که بین حلال‌های سبک و سنگین جایگاهی میانگیر دارد. این محصول تعادل مناسبی بین قدرت حل‌کنندگی، پایداری و سرعت تبخیر ایجاد می‌کند و همین امر موجب شده در صنایع گوناگون، از رنگ و رزین گرفته تا چسب و شوینده‌های صنعتی، کاربرد وسیع و جایگشتی دشوار داشته باشد. تولید مستمر آن در پالایشگاه‌های کشور و تقاضای ثابت، جایگاه حلال ۴۰۲ را به‌عنوان یکی از پایه‌های مهم بازار حلال‌های نفتی ایران تثبیت کرده است.